ŞAKÂ’İK-I NU‘MÂNİYYE
ÇEVİRİ VE ZEYİLLERİ
PROJESİ

Osmanlı dönemi Türk bilim, eğitim ve kültür tarihimizin yüz akı eserlerinden birisi de hiç kuşkusuz Taşköprülüzâde Ahmed Efendi’nin (901-968/1495-1561) Arapça kaleme aldığı eş-Şakâ’iku’n-Nu‘mâniyye fî Ulemâi’d-Devleti’l-Osmâniyye adlı ölümsüz eseridir. Yazılışından itibaren büyük ilgi gören Şakâ’ik, Osmanlı Devleti’nin kurulduğu dönemden başlayarak 965/1558 yılına kadar Osmanlı ulemâ ve meşâyihinin hayat hikâyeleriyle menkıbelerini içeren ilk derli toplu tabakât ve hâl tercümesi kitabı olmak sıfatıyla kendi alanında önemli bir çığır açmıştır.

“Tabaka” adı verilen on ana bölümden oluşan eserde, Sultan Osmân Han’dan başlayarak Kânûnî Sultan Süleymân Han zamanına kadar yaşamış olan 371 bilgin ve 150 şeyhin hâl tercümeleri, ölüm tarihleri sırasına göre ele alınmıştır.
Telif edildiği yıldan itibaren çok sayıda nüshası istinsah edilerek Osmanlı bilim dünyasında hızla yayılan Şakâ’ik, zaman içinde yapılan çok sayıda çeviri, zeyil ve telhisleriyle birlikte, etkisi neredeyse 20. yüzyıla dek sürecek olan edebî ve ilmî bir hareketin de fitilini ateşlemiştir. Arapça yazılmış olması dolayısıyla, ilgililerin eserden daha fazla yararlanabilmesi amacıyla, daha müellif hayattayken, bizzat kendi izni ve oluruyla çok sayıda Türkçe çevirisi yapılmış, zaman içinde bu çevirilere ek olarak yine çok sayıda Arapça ve Türkçe zeyiller kaleme alınmış, böylece Osmanlı dönemi Türk bilim tarihi için son derece önemli olan bir Şakâ’ik çevirileri ve zeyilleri geleneği ortaya çıkmıştır.

Prof. Dr. Derya Örs editörlüğünde başlatılan “Şakâik-ı Nu‘mâniyye Çeviri ve Zeyilleri Projesi” kapsamında ilk olarak Nev‘îzâde Atâyî’nin Hadâ’iku’l-Hakâ’ik fî Tekmileti’ş-Şakâ’ik isimli zeyli iki cilt halinde yayımlanmıştır. Şimdi ise Uşşâkîzâde Seyyid İbrâhîm Hasîb Efendi’nin Zeyl-i Şakâ’ik isimli eseri okuyucuların istifadesine sunulmuştur. Üçüncü çalışma olarak Simkeşzâde Mehmed Şeyhî Efendi’nin Vekâyı‘u’l-Fuzalâ isimli zeyli yayımlanacak olan proje kapsamındaki eserler toplu olarak şu şekildedir:

ÇEVİRİLER:

• Şakâ’ik’ın Arapça metni ve günümüz Türkçesine çevirisi

• Mehmed Hâkî el-Belgradî
  Hadâ’iku’r-Reyhân fî Tercemeti Şakâ’iku’n-Nu‘mân

• Derviş Ahmed Efendi
  ed-Devhatü’l-İrfâniyye fî Ravzati’l-Ulemâi’l-Osmâniyye

• İbrâhîm b. Ahmed el-Amasî
  Terceme-i Şakâ’ik-ı Nu‘mâniyye

• Mecdî Mehmed Efendi
  Hadâ’iku’ş-Şâkâ’ik fî Tercemeti’ş-Şakâ’ik

ZEYİLLER:

• Nev‘îzâde Atâyî
  Hadâ’iku’l-Hakâ’ik fî Tekmileti’ş-Şakâ’ik

• Uşşâkîzâde Seyyid İbrâhîm Hasîb Efendi
  Zeyl-i Şakâ’ik

• Simkeşzâde Mehmed Şeyhî Efendi
  Vekâyı‘u’l-Fuzalâ

• Âşık Çelebi
  Tetimmetü’ş-Şakâ’iku’n-Nu‘mâniyye

• Ali b. Bâlî
  el-Ikdu’l-Manzûm fî Zikri Efâdılı’r-Rûm

• Âkifzâde Abdürrahîm Efendi
  Kitâbu’l-Mecmû‘ fi’l-Meşhûd ve’l-Mesmû‘

• Fındıklılı İsmet Efendi
  Tekmiletü’ş-Şakâ’ik fî Hakki Ehli’l-Hakâ’ik